1 00:00:00,000 --> 00:00:06,000 Wyobraźcie sobie, że mamy wehikuł czasu który mógłby pokazać nam co działo się w młodym Wszechświecie. 2 00:00:06,000 --> 00:00:12,000 Urządzenie, które rozwijałoby się i ukazywało nam coraz lepsze obrazy mimo upływu lat. 3 00:00:12,000 --> 00:00:22,000 Wyobraźcie sobie urządzenie wykrywające inne światy poza Układem Słonecznym, badające ciemną materię i rozszerzanie się Wszechświata. 4 00:00:22,000 --> 00:00:28,000 Zaskakujące, ale takie urządzenie istnieje unosząc się w ciszy nad nami. 5 00:00:28,000 --> 00:00:39,000 Dobrze już znany Teleskop Kosmiczny Hubble'a 24 kwietnia świętuje 20 lat na orbicie. 6 00:00:57,000 --> 00:00:58,000 To jest Hubblecast! 7 00:00:58,000 --> 00:01:03,000 Wiadomości i obrazy z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a NASA/ESA 8 00:01:03,000 --> 00:01:08,000 Podróże w czasie i przestrzeni wraz z naszym prowadzącym dr J. a.k.a Joe Liske. 9 00:01:11,000 --> 00:01:16,000 Wow, to urządzenie porusza się z prędkością 28 tysięcy km/h... 10 00:01:16,000 --> 00:01:26,000 930 tysięcy obserwacji... 570 tysięcy zdjęć trzydziestu tysięcy obiektów niebieskich... 11 00:01:29,000 --> 00:01:35,000 20 lat, dwie dekady i 110 tysięcy okrążeń wokół naszej planety... 12 00:01:44,000 --> 00:01:46,000 Doktorze J, występ za 30 sekund! 13 00:01:46,000 --> 00:01:47,000 OK 14 00:02:11,000 --> 00:02:16,000 Po dwóch dekadach pracy dla naukowców i publiczności na całym świecie, 15 00:02:16,000 --> 00:02:23,000 dziś zwracamy uwagę na osiągnięcia najbardziej znanego i lubianego obserwatorium kosmicznego w historii. 16 00:02:23,000 --> 00:02:25,000 Witajcie w programie! 17 00:02:25,000 --> 00:02:29,000 Może znacie go z budzących zdumienie obrazów, 18 00:02:29,000 --> 00:02:35,000 a może z fundamentalnych odkryć naukowych, ale pewnie już go poznaliście. 19 00:02:35,000 --> 00:02:41,000 Dziś honorujemy Teleskop Kosmiczny Hubble Nagrodą za Całokształt Działalności Badawczej. 20 00:02:42,000 --> 00:02:52,000 Nie tylko dzięki pięknym zdjęciom, choć Hubble słynie z najbardziej intrygujących i zarazem artystycznych obrazów Wszechświata. 21 00:02:52,000 --> 00:02:54,000 Astronomowie - tak profesjonalni jak i amatorzy 22 00:02:54,000 --> 00:03:01,000 przekładali te piękne barwy i poetyckie spirale zdjęć na surową naukę. 23 00:03:01,000 --> 00:03:12,000 20 lat obserwacji dało ponad 45 terabajtów danych, dość informacji by zapełnić prawie 5800 płyt DVD. 24 00:03:12,000 --> 00:03:22,000 Każdego miesiąca obserwatorium kosmiczne zbiera ponad 360 gigabajtów danych, które zapełniłyby przeciętny komputer domowy. 25 00:03:25,000 --> 00:03:29,000 To prawdziwy zaszczyt, że mogę uhonorować mojego drogiego przyjaciela, Hubble'a. 26 00:03:29,000 --> 00:03:35,000 Dziś oddajemy hołd twym czcigodnym osiągnięciom i czekamy na dalszą pracę która jest przed tobą. 27 00:03:35,000 --> 00:03:41,000 Spójrzmy na kilka twoich niesamowitych osiągnięć i najpopularniejszych obrazów ostatnich 20 lat. 28 00:03:41,000 --> 00:03:46,000 Jedno z ostatnich osiągnięć zabiera nas do młodego Wszechświata. 29 00:03:47,000 --> 00:03:55,000 Naukowcy i entuzjaści kosmosu na świecie byli zdumieni obrazami odległego Wszechświata. 30 00:03:55,000 --> 00:04:01,000 Pierwsze zdjęcie Głębokiego Pola Hubble'a (HDF) wykonane w 1995r otworzyło nowe pole badań. 31 00:04:01,000 --> 00:04:14,000 Hubble powtórzył swój sukces a nowe zdjęcia Ultra Głębokiego Pola Hubble'a (HUDF) cofają nas 13 miliardów lat wstecz, ok. 600-800 milionów lat po Wielkim Wybuchu! 32 00:04:14,000 --> 00:04:21,000 Były to jedne z pierwszych i najbardziej widowiskowych danych uzyskanych za pomocą nowej kamery WFC3. 33 00:04:21,000 --> 00:04:27,000 Badając galaktyki w różnych epokach, astronomowie obserwują jak zmieniają się one w czasie. 34 00:04:29,000 --> 00:04:36,000 Od dziesięcioleci będące tematem filmów SF czarne dziury to najbardziej nieuchwytne i intrygujące zagadki Wszechświata. 35 00:04:36,000 --> 00:04:47,000 Hubble potwierdził ich istnienie w 1994 kiedy to dzięki świetnej zdolności rozdzielczej zaobserwował oddziaływanie grawitacyjne czarnej dziury na jej otoczenie. 36 00:04:48,000 --> 00:04:54,000 Hubble udowodnił też, że czarne dziury znajdują się zapewne w centrach wszystkich galaktyk. 37 00:04:54,000 --> 00:05:04,000 Po tym odkryciu obserwatorium kosmiczne prowadziło dalsze badania zależności między supermasywnymi czarnymi dziurami i ich galaktykami 38 00:05:04,000 --> 00:05:10,000 i odkryło, że zgrubienie centralne galaktyki i masa jej czarnej dziury są ze sobą ściśle związane. 39 00:05:11,000 --> 00:05:17,000 Hubble'a można też uhonorować nagrodą towarzyską - za zapoznanie nas z naszymi sąsiadami w Układzie Słonecznym. 40 00:05:17,000 --> 00:05:27,000 Hubble zobrazował większość planet i prowadził długoterminowe obserwacje z punktu widokowego 600km ponad Ziemią. 41 00:05:29,000 --> 00:05:33,000 Czy mieliście szczęście obserwować czarujące północne lub południowe zorze polarne? 42 00:05:33,000 --> 00:05:40,000 Hubble uchwycił przyciągające wzrok zorze rozświetlające bieguny gazowych gigantów - Jowisza i Saturna, 43 00:05:40,000 --> 00:05:44,000 oraz ujęcia uderzenia komety w Jowisza. 44 00:05:44,000 --> 00:05:50,000 Oprócz planet, Hubble badał asteroidy takie jak mierząca 500km Vesta. 45 00:05:50,000 --> 00:05:59,000 Uzyskana mapa powierzchni ukazuje dziwny świat gigantycznych kraterów a może i strumieni lawy. 46 00:06:01,000 --> 00:06:05,000 Ale co dzieje się poza naszym najbliższym kosmicznym sąsiedztwem? 47 00:06:05,000 --> 00:06:13,000 Ten temat fascynuje wielu z nas a Hubble nie tylko pomógł odkryć światy poza Układem Słonecznym, 48 00:06:13,000 --> 00:06:16,000 może też pomóc określić ich właściwości. 49 00:06:19,000 --> 00:06:26,000 W listopadzie 2001, Hubble po raz pierwszy wykrył atmosferę planety krążącej wokół innej gwiazdy. 50 00:06:26,000 --> 00:06:35,000 Była to gwiazda podobna do Słońca, HD209458, oddalona o 150 lat świetlnych, w gwiazdozbiorze Pegaza. 51 00:06:35,000 --> 00:06:44,000 Znając skład atmosfery planety naukowcy mogą określić czy "znane nam życie" mogłoby istnieć na tej "obcej planecie". 52 00:06:46,000 --> 00:06:52,000 W 2008, Hubble wykonał pierwsze zdjęcie egzoplanety w świetle widzialnym. 53 00:06:52,000 --> 00:07:00,000 Krąży ona wokół jasnej gwiazdy Fomalhaut, oddalonej o 25 lat świetlnych, w gwiazdozbiorze Ryby Południowej. 54 00:07:00,000 --> 00:07:07,000 Gwiazdę otacza ogromny dysk odłamków o średnicy ponad 35 miliardów kilometrów. 55 00:07:07,000 --> 00:07:15,000 Planeta obiega gwiazdę w odległości 3 miliardów km, w wewnętrznej części dysku, jest to około 10 razy dalej niż Saturn wokół Słońca. 56 00:07:18,000 --> 00:07:26,000 Dokonując pomiarów jasnych regularnych gwiazd zmiennych, zwanych cefeidami, Hubble zdołał wykorzystać je do mierzenia odległości, 57 00:07:26,000 --> 00:07:32,000 kładąc podstawy kolejnych pomiarów prowadzących do odkrycia przyspieszania Wszechświata 58 00:07:32,000 --> 00:07:35,000 oraz dokładniejszego określenia jego wieku. 59 00:07:37,000 --> 00:07:43,000 Astronomowie wykorzystali Hubble'a do obserwacji cefeid oraz dokładnego określenia ich odległości. 60 00:07:43,000 --> 00:07:51,000 Te wyniki wykorzystano jako wstęp do pomiarów odległości do supernowych, które zaś powiedziały nam dużo o skali Wszechświata. 61 00:07:51,000 --> 00:08:00,000 Dzięki temu określiliśmy wiek Wszechświata dużo dokładniej niż przed pojawieniem się Hubble'a. Ma on około 13,7 miliardów lat. 62 00:08:04,000 --> 00:08:10,000 W latach 20-tych XX wieku imiennik Hubble'a, astronom Edwin Hubble odkrył że Wszechświat się rozszerza. 63 00:08:10,000 --> 00:08:18,000 Obserwatorium noszące jego imię pomogło określić tempo ekspansji i wykazać, że ekspansja Wszechświata przyspiesza. 64 00:08:18,000 --> 00:08:23,000 Był to wyraźny dowód wskazujący na istnienie nieuchwytnej ciemnej energii. 65 00:08:25,000 --> 00:08:33,000 Patrząc na nocne niebo, łatwo uwierzyć, że kosmos to gigantyczna pustka z kilkoma gwiazdami i znanymi planetami. 66 00:08:33,000 --> 00:08:38,000 Musimy jednak pamiętać, że są struktury i materia której nie możemy zobaczyć. 67 00:08:38,000 --> 00:08:46,000 Hubble pomaga określić trójwymiarowo dystrybucję niewidzialnej ciemnej materii we Wszechświecie. 68 00:08:48,000 --> 00:08:57,000 Badania dokonane w 2007r oraz w roku bieżącym pozwoliły astronomom lepiej zrozumieć struktury leżące między galaktykami. 69 00:08:57,000 --> 00:09:04,000 Te struktury nie zawierają gwiazd i składają się w większości z ciemnej materii, dlatego też trudno je zidentyfikować. 70 00:09:04,000 --> 00:09:10,000 Analizując badania COSMOS - największy projekt badawczy podjęty przez Hubble'a - 71 00:09:10,000 --> 00:09:15,000 międzynarodowe zespoły astronomów zdołały uzyskać bardzo ważny dla kosmologii wynik: 72 00:09:15,000 --> 00:09:24,000 trójwymiarową mapę, po raz pierwszy ukazującą podobny do sieci rozkład ciemnej materii we Wszechświecie. 73 00:09:24,000 --> 00:09:28,000 Ten przełomowy wynik dokładnie potwierdził nasze teorie na temat formacji takich struktur. 74 00:09:29,000 --> 00:09:34,000 Hubble pozwolił na wszechstronne badania życia i śmierci gwiazd - 75 00:09:34,000 --> 00:09:38,000 jak się kształtują, żyją, oraz umierają. 76 00:09:40,000 --> 00:09:47,000 Śledząc uważnie przebieg życia gwiazd, lepiej rozumiemy co dzieje się w naszej galaktyce i innych. 77 00:09:49,000 --> 00:09:58,000 Czułe instrumenty na podczerwień na pokładzie Hubble'a pozwalają spojrzeć przez chmury i kolumny międzygwiezdnego pyłu by być świadkiem narodzin gwiazd. 78 00:09:58,000 --> 00:10:04,000 Wiele obrazów Hubble'a zawiera niebieskie gorące gwiazdy we wczesnym stadium życia. 79 00:10:04,000 --> 00:10:10,000 Patrząc na koniec życia gwiazd, Hubble ukazuje nam odległe supernowe i rozbłyski gamma - 80 00:10:10,000 --> 00:10:14,000 ostateczne dramatyczne eksplozje sygnalizujące koniec życia gwiazdy. 81 00:10:18,000 --> 00:10:22,000 A teraz z dumą przedstawiam zdjęcie na 20 rocznicę Hubble'a. 82 00:10:24,000 --> 00:10:30,000 Hubble uchwycił chaotyczną aktywność u szczytu liczącej 3 lata świetlne kolumny gazu i pyłu w Mgławicy Kil, 83 00:10:30,000 --> 00:10:35,000 położonej ok. 7500 lat świetlnych stąd w gwiazdozbiorze o tej samej nazwie. 84 00:10:35,000 --> 00:10:42,000 Kolumna jest rozrywana z zewnątrz przez jasne światło pobliskich gwiazd jak również od środka, 85 00:10:42,000 --> 00:10:48,000 przez ukryte w środku młode gwiazdy wyrzucające dżety wypływające ze szczytu kolumny. 86 00:10:54,000 --> 00:10:58,000 W tej górze gazowo-pyłowej usadowione są ukrywające się gwiazdy. 87 00:10:58,000 --> 00:11:05,000 Można zauważyć długie strumienie gazu wystrzeliwujące w przeciwnych kierunkach z cokołu kolumny. 88 00:11:05,000 --> 00:11:09,000 Kolejna para dżetów jest widoczna w drugim szczycie, w centrum zdjęcia. 89 00:11:09,000 --> 00:11:13,000 Te dżety wskazują na narodziny nowych gwiazd. 90 00:11:13,000 --> 00:11:23,000 Taki dżet jest wyrzucany przez dysk wirujący wokół gwiazdy, pozwalający na powolną akreację materiału na powierzchni gwiazdy. 91 00:11:25,000 --> 00:11:31,000 Cóż za fantastyczne zdjęcie i znakomita forma uczczenia możliwości tego niesamowitego obserwatorium. 92 00:11:31,000 --> 00:11:36,000 Dzięki za ostatnie 20 lat, Hubble, życzymy ci wielu kolejnych! 93 00:11:36,000 --> 00:11:44,000 Żegna was prowadzący Dr J, życząc Hubble'owi i jego miłośnikom wszystkiego najlepszego z okazji 20lecia! 94 00:11:45,000 --> 00:11:48,000 Hubblecast jest produkowany przez ESA/Hubble w Europejskim Obserwatorium Południowym w Niemczech. 95 00:11:50,000 --> 00:11:54,000 Misja Hubble to projekt międzynarodowej współpracy między NASA i ESA. 96 00:12:03,000 --> 00:12:08,000 Teraz, kiedy poznaliście najnowsze odkrycia Hubble'a, spójrzcie także na odkrycia prowadzone z ziemi. 97 00:12:08,000 --> 00:12:14,000 ESOcast pokazuje najciekawsze wieści z Europejskiego Obserwatorium Południowego i jego teleskopów, 98 00:12:14,000 --> 00:12:22,000 działających wysoko w Andach, w najlepszym miejscu na południowej półkuli do obserwacji astronomicznych. Tłumaczenie: Mariusz Herbich