1 00:00:03,000 --> 00:00:07,000 Gök bilimciler karanlık maddeden oluşan dev bir yapının haritasını çıkardılar. 2 00:00:07,000 --> 00:00:10,000 Bu yapı, kocaman bir gökada kümesinden 60 milyon ışık yılı öteye uzanır. 3 00:00:10,000 --> 00:00:13,000 Ve Evrene büyük ölçekli yapısını veren iskeletinin... 4 00:00:13,000 --> 00:00:19,000 şimdiye kadar ki en göz alıcı manzarasıdır. 5 00:00:39,000 --> 00:00:42,000 Hubblecast 58.Bölüm: Kozmik ağa yakalanmak. 6 00:00:46,000 --> 00:00:47,000 Doktor Joe sunuyor. 7 00:00:50,000 --> 00:00:51,000 Merhabalar, Hubblecast'e hoşgeldiniz. 8 00:00:51,000 --> 00:00:57,000 Evren ilk yıllarında oldukça pürüzsüz ve düzgündü. 9 00:00:57,000 --> 00:01:02,000 Yıldızlar, Gökadalar hiçbirşey yoktu ve tüm madde Evren boyunca... 10 00:01:02,000 --> 00:01:07,000 neredeyse mükemmel bir şekilde çok pürüzsüzce dağılmıştı. 11 00:01:07,000 --> 00:01:09,000 Fakat yeterince mükemmel değildi. 12 00:01:09,000 --> 00:01:11,000 O zamanlarda bile, bir noktadan baska bir noktaya... 13 00:01:11,000 --> 00:01:14,000 Evrenin yoğunluğunda çok küçük değişimler vardi. 14 00:01:14,000 --> 00:01:18,000 Zamanla yoğunluktaki bu küçücük dalgalanmalar büyüdü ve... 15 00:01:18,000 --> 00:01:21,000 Evrene bugunki yapısını veren ve her bir yanı dolduran... 16 00:01:21,000 --> 00:01:24,000 bir ağ misali yayıldı. 17 00:01:24,000 --> 00:01:28,000 Uçsuz bucaksız ipliksi yapılar ve karanlık madde tabakalarından oluşmuş bu yapı... 18 00:01:28,000 --> 00:01:32,000 Gökbilimciler tarafindan kozmik ağ olarak bilinir. 19 00:01:32,000 --> 00:01:35,000 İşte sorunda burada, çünkü karanlık madeden oluşmuşlardır. 20 00:01:35,000 --> 00:01:39,000 Gökyüzüne baktığınızda bile onları göremezsiniz. 21 00:01:39,000 --> 00:01:43,000 Bilgisayar simulasyonlarını kullanarak onları modelleyebilirsiniz. Ancak çok yakin zamana kadar... 22 00:01:43,000 --> 00:01:46,000 sadece dolaylı bir şekilde gözlemlenmişlerdi. 23 00:02:02,000 --> 00:02:06,000 Bilim insanları, Evreni oluşturan maddenin aslında sadece dörtte birinden daha azının... 24 00:02:06,000 --> 00:02:11,000 yıldızlar, bulutsular ve gaz formunda görülebilir olduğunu biliyorlar. 25 00:02:11,000 --> 00:02:16,000 Geri kalan çoğunluğu direk bir şekilde görülemeyen karanlık maddedir. 26 00:02:16,000 --> 00:02:21,000 Yıllardır Gökbilimciler, kozmik ağların etrafinda kümelenen gökadalar sayesinde... 27 00:02:21,000 --> 00:02:24,000 kozmik ağların varlıklarına dair ikna edici kanıtlara sahiptiler. 28 00:02:24,000 --> 00:02:31,000 Fakat, direk bir şekilde bir karanlık madde ağının kendisini gözlemlemek çok mu çok zordu. 29 00:02:35,000 --> 00:02:38,000 Işin aslı, bir ağ ipliksisinin oldukça basarılı gözlemleri... 30 00:02:38,000 --> 00:02:41,000 bu yılın başlarında yapılmıştı. 31 00:02:41,000 --> 00:02:46,000 Şimdi ise, bir grup bilim insanı, bu gözlemleri daha da ileri götüren... 32 00:02:46,000 --> 00:02:50,000 bir adım atmak ve bu ipliksilerin uzunluğunu, şeklini ve yoğunluğunu... 33 00:02:50,000 --> 00:02:53,000 ölçmek amacıyla Hubble'i kullandılar. 34 00:02:56,000 --> 00:02:59,000 Bu ipliksilerden birini bulmak hiçte kolay bir iş değildi. 35 00:02:59,000 --> 00:03:03,000 İlk olarak, bulunması muhtemel yere bakmalısınız. 36 00:03:03,000 --> 00:03:09,000 Teorisyenlere göre; kozmik ağ ipliksilerinin, kümeler içindeki karanlık madde ve galaksiler arasında... 37 00:03:09,000 --> 00:03:14,000 yavaş yavaş kanallar kuran ipliksiler ile buluştuğu yerde galaksi kümeleri şekillenir. 38 00:03:14,000 --> 00:03:21,000 Bu yüzden grup Hubble'i, hala büyüdüğü bilinen MACS J0717... 39 00:03:21,000 --> 00:03:23,000 gökada kümesinin üzerine odakladı. 40 00:03:27,000 --> 00:03:28,000 Ve şimdi söz Einstein'da... 41 00:03:28,000 --> 00:03:32,000 Genel görelilik kuramının öngördüğü şekliyle; 42 00:03:32,000 --> 00:03:37,000 Bir ışın demeti, büyük kütleli bir cismin yanından geçerken bükülür. 43 00:03:37,000 --> 00:03:40,000 Bu yüzden, bir karanlık madde ipliksisini direk olarak göremesende... 44 00:03:40,000 --> 00:03:43,000 kütlesi arkasindaki gökadalardan... 45 00:03:43,000 --> 00:03:48,000 gelen ışığın şeklini sinsice bozarak bükmesi gerekiyor. 46 00:03:53,000 --> 00:03:56,000 Daha sonra Einstein ve Hubble'i birleştirmen gerekecek. 47 00:03:56,000 --> 00:04:01,000 Böylece, uzay teleskobu bu minnacik bozuklukları mükemmel bir şekilde belirleyerek... 48 00:04:01,000 --> 00:04:06,000 gökada kümelerinin gözlemlerini gercekleştirebilir. 49 00:04:06,000 --> 00:04:16,000 Ve tüm bunları haritalayarak, karanlık maddenin bu gizli ipliksilerini ortaya çıkarabilirsin. 50 00:04:19,000 --> 00:04:22,000 Son olarak, bu iki boyutlu haritayı alıp... 51 00:04:24,000 --> 00:04:25,000 onu 3 boyuta genişletirsin. 52 00:04:25,000 --> 00:04:27,000 Gökbilimciler, Hubble tarafından haritalanan... 53 00:04:27,000 --> 00:04:30,000 ipliksi içindeki gökadalara olan uzaklıkları ölçmek... 54 00:04:30,000 --> 00:04:33,000 ve hareketlerini takip etmek amacıyla, 55 00:04:33,000 --> 00:04:37,000 Hawai'deki Keck-2 ve Subaru teleskoplarından elde ettikleri bilgileri kullandılar. 56 00:04:37,000 --> 00:04:43,000 Bunu, bir ipliksinin ilk kez 3 boyutlu kurgusunu yapmak ve bu ipliksinin... 57 00:04:43,000 --> 00:04:50,000 kocaman gökada kümeleri içerisindeki maddeye nasıl bağlandığını resmetmek için kullandılar. 58 00:04:50,000 --> 00:04:56,000 Ipliksi, uzayda en az 60 milyon ışık yılı boyunca uzanır. 59 00:04:56,000 --> 00:05:01,000 Bizim bakış açımızla, Gökada kümesinin sırtına saplanmadan önce... 60 00:05:01,000 --> 00:05:04,000 neredeyse bizim görüş hattımız doğrultusunda, onu bize doğru usulca bükülüyor... 61 00:05:04,000 --> 00:05:08,000 ve daha sonra bu hareketine devam ediyor halde görürüz. 62 00:05:09,000 --> 00:05:12,000 İpliksi yapı içindeki yüzlerce gökadanın ölçümleri... 63 00:05:12,000 --> 00:05:18,000 onları ipliksi boyunca ve MACS J0717 kümesinin içine doğru hareket ediyor olarak gösterir. 64 00:05:22,000 --> 00:05:26,000 Kozmik ağlari gözlemlemek ve onları kurgulamak oldukça zor bir iştir. 65 00:05:26,000 --> 00:05:30,000 Çünkü bize kainatın ardındaki yapı hakkında bilgi verir. 66 00:05:30,000 --> 00:05:34,000 Yakın gelecekte bununla ilgili daha çok araştırmayla karşılaşacağız. 67 00:05:34,000 --> 00:05:38,000 Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), Avrupa Uzay Dairesi (ESA) ve Kanada Uzay Dairesi (CSA)'nin James Webb Uzay Teleskobunun... 68 00:05:38,000 --> 00:05:41,000 önümüzdeki 10 yıl içinde fırlatılması planlanıyor. 69 00:05:41,000 --> 00:05:44,000 Hubble ile karşılaştırıldığında mükemmel derecede geliştirilmiş hassasiyeti... 70 00:05:44,000 --> 00:05:47,000 kozmik ağı çalışmak adına mükemmel bir araç olacak. 71 00:05:49,000 --> 00:05:51,000 Ben Dr J, bu haftalık Hubblecast'i burada sonlandırıyorum. 72 00:05:51,000 --> 00:05:56,000 Ve yine doğa bizi hayalini bile kuramayacağımız şekilde şaşırttı. 73 00:05:56,000 --> 00:05:59,000 Hubblecast videosu Avrupa Güney Gözlemevi'nde ESA/Hubble tarafından hazırlanmıştır. 74 00:05:59,000 --> 00:06:02,000 Uyarlama: ESA/Hubble Çeviri: Fahri öztürk (JBCA/Manchester), (ESON Türkiye ekibi) 75 00:06:02,000 --> 00:06:05,000 www.spacetelecope.org