1 00:00:11,000 --> 00:00:13,000 Uważam ja za bardzo 2 00:00:14,000 --> 00:00:15,000 fascynującą. 3 00:00:15,000 --> 00:00:18,000 O tak, bardzo dobrą, bardzo dobrze wykonaną. 4 00:00:18,000 --> 00:00:22,000 Porusza, niektóre części mnie rozbawiły. 5 00:00:41,000 --> 00:00:43,000 Odcinek 74: Hubble i Niebiańska Karuzela. 6 00:00:47,000 --> 00:00:50,000 Przedstawia Dr J, znany również jako Dr Joe Liske 7 00:00:53,000 --> 00:00:54,000 W czasie swojej służby 8 00:00:55,000 --> 00:00:58,000 Hubble zainspirował nowy sposób myślenia o Wszechświecie 9 00:00:58,000 --> 00:01:05,000 i wniósł wkład do większej ilości dziedzin fizyki i astronomii niż mogliśmy sobie kiedykolwiek wyobrazić. 10 00:01:06,000 --> 00:01:10,000 Jednak Hubble stał się również ikoną odkrycia, 11 00:01:11,000 --> 00:01:14,000 osiągnięcia człowieka oraz ikoną kultury. 12 00:01:15,000 --> 00:01:20,000 Stał się również inspiracją dla prac artystycznych, które wykraczają poza ramy nauki. 13 00:01:30,000 --> 00:01:32,000 Dzieła sztuki i dźwięku. 14 00:01:33,000 --> 00:01:36,000 Dzieła sztuki takie jak Niebiańska Karuzela Tima Otto Roth'a, 15 00:01:37,000 --> 00:01:45,000 miały swą premierę w marcu 2014 podczas czwartej Konferencji Kosmicznego Teleskopu Hubble'a zorganizowanej w Narodowej Akademii Rysiów (Accademia dei Lincei) w Rzymie. 16 00:01:47,000 --> 00:01:48,000 W czym rzecz? 17 00:01:48,000 --> 00:01:54,000 Cóż, widzicie, że karuzela mieni się kolorami, ale ostatecznie zobaczycie, albo usłyszycie, że dochodzą również z niej dźwięki. 18 00:01:55,000 --> 00:01:58,000 Zatem to, co robię, to tłumaczenie (przekształcanie) fizyki światła 19 00:01:58,000 --> 00:02:00,000 na akustykę. 20 00:02:04,000 --> 00:02:07,000 Wyobraźcie sobie więc, że za pomocą tego prostego eksperymentu jakim jest Niebiańska Karuzela 21 00:02:08,000 --> 00:02:11,000 słyszycie gwiazdy, galaktyki właśnie stamtąd. 22 00:02:13,000 --> 00:02:21,000 Tim Otto Roth użył dźwięku, aby zinterpretować światło, które zbiera Hubble kiedy spogląda na gwiazdy. 23 00:02:22,000 --> 00:02:27,000 To pozwala nam badać fizykę światła za pomocą naszych uszu 24 00:02:27,000 --> 00:02:31,000 i podążać za starożytną tradycją łączenia muzyki z astronomią. 25 00:02:33,000 --> 00:02:35,000 Dwa i pół tysiąca lat temu 26 00:02:36,000 --> 00:02:41,000 Pitagoras rozważał na temat związku między ruchami planet 27 00:02:41,000 --> 00:02:46,000 i niewielkimi proporcjami liczbowymi, które opisują muzyczne harmonie. 28 00:02:47,000 --> 00:02:51,000 Te proporcje kształtują podstawy muzyki Zachodu, 29 00:02:51,000 --> 00:02:55,000 a matematyczna Harmonia Sfer 30 00:02:55,000 --> 00:03:00,000 była nawet stosowana przez słynnego astronoma Johanna Keplera. 31 00:03:01,000 --> 00:03:04,000 Stosunkowo niedawno, w 1800 wieku 32 00:03:04,000 --> 00:03:09,000 Christian Doppler zastanawiał się czy efekt, który zaobserwował w gwiazdach, 33 00:03:09,000 --> 00:03:12,000 i który później przyjmie jego imię, 34 00:03:12,000 --> 00:03:15,000 może być przedstawiony za pomocą dźwięku. 35 00:03:15,000 --> 00:03:16,000 Tak istotnie było. 36 00:03:17,000 --> 00:03:21,000 Najpierw za pomocą orkiestry dętej na otwartym wagonie kolejowym. 37 00:03:21,000 --> 00:03:24,000 Następnie, za pomocą Niebiańskiej Karuzeli. 38 00:03:27,000 --> 00:03:28,000 Efekt Dopplera 39 00:03:28,000 --> 00:03:31,000 powoduje przesunięcie w zakresie obserwowanej długości fali promieniowania 40 00:03:31,000 --> 00:03:35,000 jeśli źródło promieniowania i obserwator są w ruchu 41 00:03:35,000 --> 00:03:37,000 względem siebie. 42 00:03:38,000 --> 00:03:41,000 W trakcie tej symulacji mamy źródło światła przemieszczające się w prawo. 43 00:03:41,000 --> 00:03:45,000 Tak więc dla Alicji, siedzącej po prawej, źródło wydaje się bardziej niebieskie, 44 00:03:45,000 --> 00:03:47,000 ponieważ długość fal ulega ściśnięciu, 45 00:03:48,000 --> 00:03:53,000 jednak Bob, po lewej, widzi czerwieńsze światło, ponieważ fale są rozciągnięte. 46 00:03:53,000 --> 00:03:56,000 Światło jest przesunięte ku niebieskiemu lub czerwonemu spektrum widma. 47 00:03:56,000 --> 00:03:58,000 To samo dzieje się z dźwiękiem. 48 00:03:59,000 --> 00:04:04,000 Gdyby pociąg z orkiestrą dętą minął publiczność, zebrani widzowie usłyszeliby zmieniającą się wysokość dźwięku 49 00:04:04,000 --> 00:04:06,000 od wyższej do niższej. 50 00:04:08,000 --> 00:04:16,000 Tylko dlatego, że nie mogłem pozwolić sobie aby cała orkiestra dęta siedziała dniami lub tygodniami na karuzeli kręcąc się wkoło, 51 00:04:16,000 --> 00:04:19,000 po prostu zabrałem głośniki odtwarzające sinusoidalne fale. 52 00:04:21,000 --> 00:04:24,000 W środku Niebiańskiej Karuzeli 53 00:04:24,000 --> 00:04:28,000 wysokość dźwięku jest stała i stąd nie słychać Efektu Dopplera. 54 00:04:30,000 --> 00:04:33,000 Trzydzieści sześć głośników krąży w górze 55 00:04:33,000 --> 00:04:36,000 i nic nie zbliża się, ani nie oddala od waszych uszu. 56 00:04:44,000 --> 00:04:49,000 Kiedy oddalacie się od centrum, efekt stopniowo staje się silniejszy. 57 00:04:49,000 --> 00:04:53,000 Każda nowa pozycja stwarza nową perspektywę 58 00:04:53,000 --> 00:04:56,000 i można usłyszeć różne zestawienia wysokości dźwięków 59 00:04:56,000 --> 00:04:59,000 zmieniające się wraz ze zmianami kierunku ustawienia głośników. 60 00:05:07,000 --> 00:05:11,000 Długości fal ulegają rozciągnięciu wraz z oddalaniem głośników 61 00:05:11,000 --> 00:05:14,000 i ściśnięciu kiedy się zbliżają. 62 00:05:16,000 --> 00:05:21,000 Przesunięcie Dopplera wyjaśnia to, co widzimy w lokalnym Wszechświecie 63 00:05:21,000 --> 00:05:24,000 kiedy obiekty się od nas oddalają lub do nas zbliżają. 64 00:05:25,000 --> 00:05:31,000 To jeden ze sposobów, za pomocą którego astronomowie wykryli egzoplanety orbitujące wokół pobliskich gwiazd. 65 00:05:32,000 --> 00:05:37,000 Jednak ten efekt ma również swego kosmologicznego kuzyna. 66 00:05:37,000 --> 00:05:41,000 Ma on postać przesunięcia ku czerwień, które pozwoliło imiennikowi Hubble'a, 67 00:05:41,000 --> 00:05:42,000 Edwinowi Hubble, 68 00:05:42,000 --> 00:05:47,000 odkryć w 1920 roku, że Wszechświat się rozszerza. 69 00:05:48,000 --> 00:05:52,000 Odkrycie to zrewolucjonizowało nasze myślenie o kosmosie. 70 00:05:54,000 --> 00:05:58,000 Wraz z rozszerzaniem się Wszechświata, przestrzeń kosmiczna się rozciąga. 71 00:05:58,000 --> 00:06:01,000 Wraz z nią rozciągnięciu ulega długość fal światła z odległych galaktyk. 72 00:06:02,000 --> 00:06:04,000 Im bardziej odległa jest galaktyka, 73 00:06:04,000 --> 00:06:08,000 tym bardziej rozciągnięte są jej fale światła, kiedy podróżują przez Wszechświat, 74 00:06:08,000 --> 00:06:10,000 a ich światło wydaje się czerwieńsze. 75 00:06:10,000 --> 00:06:13,000 To jest kosmologiczne przesunięcie ku czerwieni. 76 00:06:13,000 --> 00:06:18,000 Teraz jest jasne, że kosmologiczne przesunięcie ku czerwieni jest w jakiś sposób związane z odległością. 77 00:06:18,000 --> 00:06:23,000 Jednak dokładna relacja między tymi dwoma wielkościami zależy od tego jak Wszechświat rozszerzał się w przeszłości. 78 00:06:24,000 --> 00:06:29,000 Astronomowie zbadali tą zależność za pomocą bardzo odległych eksplodujących gwiazd 79 00:06:29,000 --> 00:06:31,000 zwanych supernowymi. 80 00:06:31,000 --> 00:06:35,000 Porównując ich przesunięcie ku czerwieni z obserwacjami ich aktualnych odległości dokonanymi przez Hubble'a 81 00:06:35,000 --> 00:06:42,000 odkryli, że Wszechświat rozpoczął przyspieszać około sześć miliardów lat temu. 82 00:06:42,000 --> 00:06:44,000 Teraz doprowadziło to sporego szoku, 83 00:06:44,000 --> 00:06:50,000 ponieważ, mimo wszystko, łączne przyciąganie grawitacyjne całej materii we Wszechświecie 84 00:06:50,000 --> 00:06:54,000 w rzeczywistości powinno spowalniać ekspansję Wszechświata. 85 00:06:54,000 --> 00:06:56,000 To dlaczego zamiast tego przyspiesza 86 00:06:56,000 --> 00:07:00,000 jest jedną z największych zagadek dla współczesnej fizyki. 87 00:07:02,000 --> 00:07:06,000 Dla kosmologa przyspieszenie stwarza możliwość wglądu do wieku i losu Wszechświata 88 00:07:06,000 --> 00:07:09,000 i być może echa jego wcześniejszego nagłego wzrostu zwanego inflacją. 89 00:07:10,000 --> 00:07:16,000 Wydaje się jednak czymś całkowicie naturalnym, że nowa wiedza wywołuje uczucia, a uczucia lepiej wyrazić za pomocą sztuki, niż nauki. 90 00:07:18,000 --> 00:07:21,000 Ta niezwykle dynamiczna rzeźba, stworzona przez Tima Otto Roth'a, 91 00:07:22,000 --> 00:07:26,000 ogniskuje niektóre z uczuć związanych z przyspieszającym Wszechświatem. 92 00:07:26,000 --> 00:07:29,000 Ważne motywy są przyporządkowane do odkrycia i znajdują swe odzwierciedlenie w danej części rzeźby. 93 00:07:30,000 --> 00:07:32,000 Przesunięcia ku błękitowi i przesunięcia ku czerwieni. 94 00:07:32,000 --> 00:07:34,000 Izotropia i homogeniczność. 95 00:07:34,000 --> 00:07:38,000 Nasza niezdolność, aby zobaczyć, kto pociąga za sznurki. 96 00:07:38,000 --> 00:07:41,000 Zmaganie, aby dostrzec głębię kosmosu. To tylko kilka z nich. 97 00:07:41,000 --> 00:07:44,000 Jestem pewny, że będziecie mieć i znajdziecie znacznie więcej motywów. 98 00:07:49,000 --> 00:07:51,000 Hubble pokazał nam Wszechświat, 99 00:07:51,000 --> 00:07:56,000 a Niebiańska Karuzela przekształciła przesunięcia ku błękitowi oraz czerwieni 100 00:07:56,000 --> 00:08:00,000 na poruszającą się strukturę głośników i dźwięku. 101 00:08:00,000 --> 00:08:03,000 Ekspansja Wszechświata 102 00:08:03,000 --> 00:08:06,000 odegrana w koncercie dźwięku i światła. 103 00:08:07,000 --> 00:08:14,000 Czasem te źródła dźwięku mówią nam poprzez swą tonację, że się od nas oddalają, 104 00:08:14,000 --> 00:08:19,000 zostawiając takie same wskazówki, jakie planety wokół odległych gwiazd zostawiają 105 00:08:19,000 --> 00:08:21,000 współczesnym astronomom. 106 00:08:22,000 --> 00:08:24,000 Innym razem 107 00:08:24,000 --> 00:08:27,000 wysoka tonacja i olśniewające blado niebieskie 108 00:08:27,000 --> 00:08:29,000 przejścia do głębokiej czerwieni 109 00:08:29,000 --> 00:08:32,000 i natężenie dźwięku zbyt niskie do usłyszenia, 110 00:08:33,000 --> 00:08:36,000 co sprawia, że czujemy się jak obserwator kosmicznego czasu. 111 00:08:37,000 --> 00:08:40,000 Słuchamy jak Wszechświat się rozszerza 112 00:08:40,000 --> 00:08:44,000 a jego struktura przyspiesza z dala od nas. 113 00:08:50,000 --> 00:08:54,000 Hubblecast jest produkowany przez ESA/Hubble w Europejskim Obserwatorium Południowym w Niemczech. 114 00:08:54,000 --> 00:08:59,000 Misja Hubble to projekt międzynarodowej współpracy pomiędzy NASA i Europejską Agencją Kosmiczną. 115 00:09:07,000 --> 00:09:10,000 Transkrypcja ESO; tłumaczenie — Mirek Wójcik